به گزارش تحریریه، سوالی که ذهن کارشناسان اقتصادی و سیاسی را به خود مشغول کرده این است که در صورت وقوع جنگ در مرزهای اوکراین و قطع ارسال گاز روسیه به غرب، قاره اروپا چگونه می تواند نیاز خود به انرژی را تامین کند؟

نشریه «اکونومیست» در گزارشی نوشت هر چهار سال یکبار شبکه اپراتورهای گازی اروپا مانور شبیه سازی سناریوهای بحرانی را تمرین می کنند و در جدیدترین مورد آن ۲۰ حالت مورد بررسی قرار گرفت و در پایان اعلام شد که زیرساخت گازی اروپا انعطاف کافی را برای تامین امنیت گازی اعضا فراهم کند. با اینحال یکی از ۲۰ سناریو وقوع جنگ و تحریم و قطع کامل گاز روسیه نبوده است.

ضرر روزانه ۲۰۰ میلون دلاری گازپروم

گاز ارسالی روسیه بیش از یک سوم گاز مصرفی در قاره را تشکیل می دهد. این فاجعه غیرقابل تصور خواهد بود زیرا حتی در اوج جنگ سرد هم شوروی انتقال گاز به اروپا را قطع نکرد؛ حال تحریم های آمریکا یا انتقام گیری پوتین چنین گزینه ای را محتمل کرده است.

این نشریه آورده است که بدون احتساب جریمه ها و با فرض میانگین قیمت روزانه گاز در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱، قطع کامل انتقال گاز روسیه به اروپا برای گازپروم بین ۲۰۳ تا ۲۲۸ میلیون دلار در روز ضرر به همراه دارد. بنابراین، اگر این تحریم سه ماه طول بکشد (اهرم پوتین هم در بهار که تقاضای گاز به ۶۰ درصد مصرف در ژانویه کاهش می‌یابد، تضعیف می شود)، کاهش فروش به حدود ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد.

از دست دادن چنین چنین ثروتی برای اقتصاد نابسامان شوروی که به فروش گاز به غرب وابسته بود ویرانگر می نمود اما روسیه امروز حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در ذخایر بانک مرکزی خود دارد و به راحتی می تواند چنین ضربه ای را تحمل کند و حتی می تواند از نظر مالی، حداقل در کوتاه مدت، پیشرفت کند.

تنش بر سر اوکراین، قیمت گاز و نفت را افزایش داده و همین امر هم برای مسکو سود به همراه دارد. بانک JPMorgan Chase پیش‌بینی می‌کند که قیمت‌های بالاتر منجر به کسب بیش از ۹۰ میلیارد دلار سود عملیاتی ناخالص گازپروم در سال جاری خواهد شد، حال آنکه این رقم در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۰ میلیارد دلار بود.

اگر پوتین تمام گاز اروپا را قطع کند چه؟ برخی اختلالات فوری اجتناب ناپذیر خواهد بود. «دیوید ویکتور» از دانشگاه کالیفرنیا معتقد است که کمبود در اسلواکی، اتریش و بخش‌هایی از ایتالیا به شدت احساس می‌شود.

از میان کشورهای بزرگ اروپایی، آلمان آسیب پذیرترین کشور است. فشار تعهدات اقلیمی، تعطیلی نیروگاه‌ های زغال‌سنگ و تصمیم عجولانه در بستن سایت های هسته ای پس از فاجعه فوکوشیمای ژاپن، این کشور را بیشتر از گذشته به گاز روسیه وابسته کرد. در واقع آلمان بزرگترین مصرف کننده گاز اروپا است و تقریباً یک چهارم کل مصرف انرژی آن را تشکیل می دهد؛ روسیه بیش از نیمی از واردات گاز به این کشور را تامین می کند.

شهروندان اروپا و تحمل افزایش دوباره قیمت انرژی

با اینحال برخی در اروپا مدعی هستند سیستم انرژی قاره نسبت به بحران سال ۲۰۰۹ انعطاف پذیرتر است. از طرف دیگر گاز مایع هم امیدواری هایی را برای اروپا ایجاد کرده و ادعلا شده که می تواند با انتقال به موقع LNG ظرفیت های بلا استفاده نیروگاه ها را به کار بگیرد و تا حدود دوسوم جایگزین واردات گاز روسیه با لوله شود.  اما مشکل این است که تولید و صادرات گاز مایع زمان زیادی نیاز دارد و اروپا باید محموله های کنونی را گرانتر خریداری کند.

زمانی که قیمت‌های اروپایی بین اکتبر و دسامبر سال گذشته سه برابر افزایش یافت، با منحرف شدن کشتی ها از آسیا، محموله بزرگ LNG به اروپا رفت. این جریان ورودی کاهش واردات گاز روسیه را جبران کرد. در این شرایط شرکت های انرژی چین به دنبال فرصت برای سود بیشتر از فروش گرانتر گاز مایع به اروپا خواهند بود. موسسه مشاوره ای وود مکنزی اعتقاد دارد گاز مایع می تواند تا ۱۵ درصد کمبود ناشی از قطع کامل گاز روسیه را جبران کند.

البته گاز ذخیره شده گازپروم در اروپا نیز از جمله منابعی است که اروپا می تواند روی آن حساب کند. باتوجه به اینکه میزان ذخایر آن از میانگین ۵ ساله کمتر است، برای بلندمدت و در حجم وسیع نمی تواند به نیازهای قاره سبز پاسخگو باشد. البته اروپا یک سلاح مخفی دیگر هم دارد؛ واحدهای ذخیره‌سازی مانند غارهای نمکی و سفره‌های زیرزمینی مقدار زیادی گاز را در خود نگهداری می کنند اما تنظیم‌ کننده‌ ها به دلایل فنی و ایمنی، تاکید دارند گاز آن ها برای عرضه در بازار در دسترس نیست.

«جاناتان الکیند» از دانشگاه کلمبیا اعتقاد دارد در مجموع، اگر روسیه گاز را قطع کند، اروپا متضرر خواهد شد. اما این هزینه به قیمت کاهش پرداخت ها به مسکو شکل می گیرد. با اینحال شرایط اروپا در وضعیت خطرناکی قرار دارد و مشکلاتش تشدید می شود زیرا بازارهای انرژی این قاره به تازگی دچار شوک قیمتی در اوایل زمستان شده بودند و چشم انداز قیمت برای همه انواع انرژی هم روشن نیست.  جی‌ پی مورگان  پیش‌ بینی کرد که حتی بدون قطع گاز روسیه، اروپا در سال جاری حدود یک تریلیون دلار برای انرژی هزینه خواهد کرد؛  این رقم در سال ۲۰۱۹ حدود ۵۰۰ میلیارد دلار بود. پس از این دوره هم اروپا باید در طول تابستان برای بازسازی ذخایر خود هزینه بیشتری انجام دهد تا از بحران انرژی در زمستان آینده جلوگیری کند.

این تحولات برای روسیه هم ناخوشایند است و روسیه در بلندمدت هزینه بیشتری را پرداخت خواهد کرد. گازپروم با پیامدهای تجاری عظیمی همچون جریمه های قابل پرداخت به مشتریان و  توقف انتقال دلار به روسیه برای پرداخت های قرارداد روبرو خواهد شد. فعلا پروژه نورداستریم در هاله ای از ابهام قرار دارد و رفتارهای پوتین هم ممکن است پکن را در زمینه واردات گاز از مسکو محتاط کند زیرا چین از گذشته ها نسبت به روسیه نگرانی های قابل اعتنایی داشته است.

پایان/